Tetiana Hladun
docent Katedry Dyscyplin Ogólnotechnicznych,
Narodowy Uniwersytet Pedagogiczny im. M. Dragomanowa, (Kijów, Ukraina)
hladunt@gmail.com
Anotation. W warunkach reformy wyższego szkolnictwa pedagogicznego
szczególnego znaczenie nabiera problem przygotowania przyszłych nauczycieli o wysokim
poziome wiedzy o ekologii, ochronie środowiska, wychowania ekologicznego, przekonań
światopoglądowych oraz profesjonalizmu, zdolnych do organizowania i prowadzenia
działalności na rzecz ochrony środowiska – takich, którzy mieliby kreatywne podejście do
rozwiązywania złożonych zagadnień w dziedzinie pedagogiki. Zdaniem S. Shmaley, proces
wychowania ekologicznego jest realizowany poprzez oddziaływanie na świadomość jednostki
ludzkiej w procesie kształtowania jej tożsamości, w celu rozwoju jej ustawień społeczno -
psychologicznych, moralnych zasad i norm, a także racjonalnego wykorzystania zasobów
naturalnych oraz oddziaływania człowieka na zespoły przyrodnicze. Wychowanie ekologiczne
jest podstawą kształtowania umiejętności zachowań i życia w zgodzie z naturą. Według M.
Bauer, wychowanie ekologiczne jest kształtowane na podstawie edukacji ekologicznej, która
stanowi system wiedzy, ukierunkowanej na przyswajanie ogólnonaukowych teorii i praktyk,
poczerpniętych z różnych dyscyplin ekologicznych. Głównym jej zadaniem jest teoretyczne
kształtowanie świadomości ekologicznej, ekologicznego myślenia, zachowania środowiska
naturalnego, ekologicznego światopoglądu, który kształtuje pierwsze podstawy wiedzy o
specyfice relacji "człowiek - społeczeństwo - przyroda". Dla skutecznej realizacji tych
podstawowych zadań z zakresu edukacji ekologicznej niezbędnym jest dobór metod
aktywizujących. Praktyczną realizację, po części metodycznych zasad, uzyskuje się poprzez
stosowanie technik i metod. Na definicję pojęcia "metoda" w rodzimej i światowej myśli
naukowej składa się pojmowanie znaczenia "środki działania” – i to właśnie w tym kontekście
będziemy omawiać metody nauczania w edukacji ekologicznej, w procesie studiowania
dyscyplin z cyklu przyrodniczo-naukowego.
Metody kształcenia – kategoria uwarunkowana. Są one uzależnione od celów, treści,
etapu kształcenia. Metody, które są zjawiskiem historycznym, przeszli pewną drogę rozwoju – od
werbalnie-dogmatycznych do werbalnie-wizualnych oraz do innych klasyfikacji, które zostały
opracowane na zasadach różnych kryteriów. "Ponieważ metody nauczania posiadają szereg stron
i mogą być rozpatrywane w różnych aspektach, – zauważa J. Babansky, – dlatego dopuszcza się
możliwość istnienia kilku różnych podejść w zakresie ich klasyfikacji". Uważamy, że kryteria
odzwierciedlają zakres wykorzystania metod. Więc, za źródła przekazywania i zdobywania
wiedzy, jako produktywne w kwestii kształcenia, wyróżniamy następujące metody: werbalne,
praca z książką, obserwacja, eksperyment, ćwiczenia, prace praktyczne.
Dalej, jako podstawę, przyjęto kryteria cech samowychowania, samorealizacji i
kreatywności. Tak, więc na podstawie parametrów jakościowych, w szczególności cech
działalności poznawczej studentów, sprawdziliśmy, co jest siłą napędową w systemie metod.W
zależności od zadań metody nauczania w edukacji ekologicznej są wykorzystywane, jako
poznawcze, ćwiczeniowe, kontrolne. Zatosowanie konkretnej metody jest uzależnione od szeregu
czynników: celu nauczania, jego treści, zamówienia społecznego, osobowości studentów. Na
wybór metod wpływają również zadania, które stawia wykładowca, osobowe i zawodowe cechy
wykładowcy, okres czasu, baza materialna. Kryterium skuteczności metody jest efekt końcowy:
rozwój osobowościowy studentów, świadome i skuteczne przyswajanie wiedzy, nabycie praktycznych nawyków i umiejętności, zdolność do przekształcenia zadania, stosowanie
niestandardowych rozwiązań.
Keywords: W warunkach reformy wyższego szkolnictwa pedagogicznego
szczególnego znaczenie nabiera problem przygotowania przyszłych nauczycieli o wysokim
poziome wiedzy o ekologii, ochronie środowiska, wychowania ekologicznego, przekonań
światopoglądowych oraz profesjonalizmu, zdolnych do organizowania i prowadzenia
działalności na rzecz ochrony środowiska – takich, którzy mieliby kreatywne podejście do
rozwiązywania złożonych zagadnień w dziedzinie pedagogiki. Zdaniem S. Shmaley, proces
wychowania ekologicznego jest realizowany poprzez oddziaływanie na świadomość jednostki
ludzkiej w procesie kształtowania jej tożsamości, w celu rozwoju jej ustawień społeczno -
psychologicznych, moralnych zasad i norm, a także racjonalnego wykorzystania zasobów
naturalnych oraz oddziaływania człowieka na zespoły przyrodnicze. Wychowanie ekologiczne
jest podstawą kształtowania umiejętności zachowań i życia w zgodzie z naturą. Według M.
Bauer, wychowanie ekologiczne jest kształtowane na podstawie edukacji ekologicznej, która
stanowi system wiedzy, ukierunkowanej na przyswajanie ogólnonaukowych teorii i praktyk,
poczerpniętych z różnych dyscyplin ekologicznych. Głównym jej zadaniem jest teoretyczne
kształtowanie świadomości ekologicznej, ekologicznego myślenia, zachowania środowiska
naturalnego, ekologicznego światopoglądu, który kształtuje pierwsze podstawy wiedzy o
specyfice relacji "człowiek - społeczeństwo - przyroda". Dla skutecznej realizacji tych
podstawowych zadań z zakresu edukacji ekologicznej niezbędnym jest dobór metod
aktywizujących. Praktyczną realizację, po części metodycznych zasad, uzyskuje się poprzez
stosowanie technik i metod. Na definicję pojęcia "metoda" w rodzimej i światowej myśli
naukowej składa się pojmowanie znaczenia "środki działania” – i to właśnie w tym kontekście
będziemy omawiać metody nauczania w edukacji ekologicznej, w procesie studiowania
dyscyplin z cyklu przyrodniczo-naukowego.
Metody kształcenia – kategoria uwarunkowana. Są one uzależnione od celów, treści,
etapu kształcenia. Metody, które są zjawiskiem historycznym, przeszli pewną drogę rozwoju – od
werbalnie-dogmatycznych do werbalnie-wizualnych oraz do innych klasyfikacji, które zostały
opracowane na zasadach różnych kryteriów. "Ponieważ metody nauczania posiadają szereg stron
i mogą być rozpatrywane w różnych aspektach, – zauważa J. Babansky, – dlatego dopuszcza się
możliwość istnienia kilku różnych podejść w zakresie ich klasyfikacji". Uważamy, że kryteria
odzwierciedlają zakres wykorzystania metod. Więc, za źródła przekazywania i zdobywania
wiedzy, jako produktywne w kwestii kształcenia, wyróżniamy następujące metody: werbalne,
praca z książką, obserwacja, eksperyment, ćwiczenia, prace praktyczne.
Dalej, jako podstawę, przyjęto kryteria cech samowychowania, samorealizacji i
kreatywności. Tak, więc na podstawie parametrów jakościowych, w szczególności cech
działalności poznawczej studentów, sprawdziliśmy, co jest siłą napędową w systemie metod.W
zależności od zadań metody nauczania w edukacji ekologicznej są wykorzystywane, jako
poznawcze, ćwiczeniowe, kontrolne. Zatosowanie konkretnej metody jest uzależnione od szeregu
czynników: celu nauczania, jego treści, zamówienia społecznego, osobowości studentów. Na
wybór metod wpływają również zadania, które stawia wykładowca, osobowe i zawodowe cechy
wykładowcy, okres czasu, baza materialna. Kryterium skuteczności metody jest efekt końcowy:
rozwój osobowościowy studentów, świadome i skuteczne przyswajanie wiedzy, nabycie praktycznych nawyków i umiejętności, zdolność do przekształcenia zadania, stosowanie
niestandardowych rozwiązań.