Petro Stroich
asystent Katedry Prawa i Administracji Publicznej
Instytucja nauczania wyższego „Uniwersytet Króla Danyły” (Iwano-Frankiwsk, Ukraina)
ORCID ID: 0009-0004-1064-1079
Anotation. Adnotacja. Analiza źródeł naukowych daje podstawy do twierdzenia, że regulacja prawna to regulacja stosunków
społecznych, dokonywana za pomocą prawa i całego zestawu środków prawnych.
Pojęcie „regulacja” (od łacińskiego regulo – reguła) oznacza porządkowanie, dopasowywanie, dopasowywanie czegoś
do czegoś. Naszym zdaniem regulować to określać zachowania ludzi i ich zbiorowości, kierować jego funkcjonowaniem
i rozwojem, stawiać mu pewne granice, celowo porządkować.
Jednocześnie wielu naukowców przypisuje termin „regulacja” wyłącznie prawu jako systemowi norm i niektórym
innym specyficznym zjawiskom prawnym (stosunkom prawnym, aktom wykonawczym norm prawnych). Nie zgadzają się
z dotychczasowym rozumieniem regulowania stosunków społecznych jako sztywnego i autorytatywnego regulowania ich
przez państwo, poprzez prawo, gdyż ich zdaniem kategoria „regulacji” to nie to samo, co przymus, sztywny i autorytatywna
recepta. Rządy prawa ustanawiają jedynie model relacji, w którym interes publiczny musi być skorelowany z interesem
członków społeczeństwa, przy czym prawo to szeroko wykorzystuje takie środki oddziaływania na zachowania ludzi, jak
stymulacja, zachęcanie, nadawanie praw itp.
Uzasadniono, że aby przejść do definicji regulacji prawnej, należy dokonać odpowiednich odniesień do teorii prawa,
która dostarcza wyjaśnienia pojęć „wpływ prawny” i „regulacja prawna”. Wpływ prawny jest pojęciem szerszym, gdyż
obejmuje wpływ normatywny i organizacyjny na stosunki społeczne nie tylko poprzez system specjalnych środków
prawnych (tych, które bezpośrednio regulują te stosunki - normy prawa, stosunki prawne, akty wykonawcze i stosowanie
prawa) , a także inne zjawiska prawne – świadomość prawna, kultura prawna, zasady prawne, proces stanowienia prawa
itp.
Proponowana definicja regulacji prawnej to autorytatywny wpływ na stosunki społeczne, sprawowany przez państwo
za pomocą wszelkich środków prawnych w celu ich regulowania, utrwalania, ochrony i rozwijania”, oprócz takiego
(właściwie regulacyjnego) oddziaływania prawo ma także duchowy i ideologiczny wpływ na świadomość indywidualną
i społeczną (zarówno w procesie regulacji prawnej, jak i poza nim).
„Ograniczenia” i „zakazy” zostały przeanalizowane właśnie jako kategorie prawne. Zbadano etymologię słów
„ograniczenie” i „zakaz”, ich związek między sobą oraz z pojęciami pokrewnymi i synonimicznymi, a także zaproponowano
autorską wersję rozumienia treści i istoty określonych pojęć.
Podkreślono szereg cech charakteryzujących ograniczenia i zakazy jako kategorie prawne (określone w normatywnych
aktach prawnych, ustanowione w celu zapobiegania ewentualnym nadużyciom prawa, związane z „zawężeniem” statusu
prawnego człowieka, wiążące się z określonym modelem postępowania, w szczególne ograniczenia – aktywne, tj. robią
tylko to, co wyznaczają granice; zakazy mają charakter pasywny, to znaczy pełnią funkcję ochronną i ochronną stosunków
społecznych, a ich nieprzestrzeganie wiąże się z negatywną reakcją państwa;
Zdefiniowano pojęcia, znaki, klasyfikację oraz przeprowadzono systematyczną analizę ograniczeń i zakazów jako
środków regulacji prawnej. Biorąc pod uwagę analizę słownika, literatury przedmiotu, encyklopedycznej, a także
profesjonalnych źródeł prawniczych, w artykule sformułowano autorskie definicje „ograniczeń”. Specyfika tych ograniczeń
i zakazów polega na szczególnym obszarze ich stosowania (dotyczą one osób fizycznych w trakcie wykonywania ich
uprawnień w zakresie służby publicznej); dotyczą przedmiotów szczególnych (bezpośrednio osób posiadających status
prawny urzędników); ich użycie wynika ze specjalnego celu; charakteryzują się specyficznymi, złożonymi regulacjami
regulacyjno-prawnymi; ich stosowanie zapewnia przymus państwowy.
Zidentyfikowano charakterystyczne cechy ograniczeń i zakazów w obszarze regulacji prawnych: indywidualny
charakter; charakter zapobiegawczy; ograniczający charakter; przymusowy charakter; obecność specjalnego przedmiotu;
związek z działalnością zawodową; związek z normami deliktowymi) i wyjaśniono ich istotę.
Scharakteryzowano podstawy normatywne definicji i stosowania ograniczeń i zakazów jako środka regulacji prawnej
(ustawodawstwo materialne, ustawodawstwo proceduralne, podrzędne akty prawne. Dokonano klasyfikacji ograniczeń i
zakazów i zaproponowano warunkowe podzielenie ich na trzy grupy (osobiste, majątkowe i mieszane).
Keywords: Adnotacja. Analiza źródeł naukowych daje podstawy do twierdzenia, że regulacja prawna to regulacja stosunków
społecznych, dokonywana za pomocą prawa i całego zestawu środków prawnych.
Pojęcie „regulacja” (od łacińskiego regulo – reguła) oznacza porządkowanie, dopasowywanie, dopasowywanie czegoś
do czegoś. Naszym zdaniem regulować to określać zachowania ludzi i ich zbiorowości, kierować jego funkcjonowaniem
i rozwojem, stawiać mu pewne granice, celowo porządkować.
Jednocześnie wielu naukowców przypisuje termin „regulacja” wyłącznie prawu jako systemowi norm i niektórym
innym specyficznym zjawiskom prawnym (stosunkom prawnym, aktom wykonawczym norm prawnych). Nie zgadzają się
z dotychczasowym rozumieniem regulowania stosunków społecznych jako sztywnego i autorytatywnego regulowania ich
przez państwo, poprzez prawo, gdyż ich zdaniem kategoria „regulacji” to nie to samo, co przymus, sztywny i autorytatywna
recepta. Rządy prawa ustanawiają jedynie model relacji, w którym interes publiczny musi być skorelowany z interesem
członków społeczeństwa, przy czym prawo to szeroko wykorzystuje takie środki oddziaływania na zachowania ludzi, jak
stymulacja, zachęcanie, nadawanie praw itp.
Uzasadniono, że aby przejść do definicji regulacji prawnej, należy dokonać odpowiednich odniesień do teorii prawa,
która dostarcza wyjaśnienia pojęć „wpływ prawny” i „regulacja prawna”. Wpływ prawny jest pojęciem szerszym, gdyż
obejmuje wpływ normatywny i organizacyjny na stosunki społeczne nie tylko poprzez system specjalnych środków
prawnych (tych, które bezpośrednio regulują te stosunki - normy prawa, stosunki prawne, akty wykonawcze i stosowanie
prawa) , a także inne zjawiska prawne – świadomość prawna, kultura prawna, zasady prawne, proces stanowienia prawa
itp.
Proponowana definicja regulacji prawnej to autorytatywny wpływ na stosunki społeczne, sprawowany przez państwo
za pomocą wszelkich środków prawnych w celu ich regulowania, utrwalania, ochrony i rozwijania”, oprócz takiego
(właściwie regulacyjnego) oddziaływania prawo ma także duchowy i ideologiczny wpływ na świadomość indywidualną
i społeczną (zarówno w procesie regulacji prawnej, jak i poza nim).
„Ograniczenia” i „zakazy” zostały przeanalizowane właśnie jako kategorie prawne. Zbadano etymologię słów
„ograniczenie” i „zakaz”, ich związek między sobą oraz z pojęciami pokrewnymi i synonimicznymi, a także zaproponowano
autorską wersję rozumienia treści i istoty określonych pojęć.
Podkreślono szereg cech charakteryzujących ograniczenia i zakazy jako kategorie prawne (określone w normatywnych
aktach prawnych, ustanowione w celu zapobiegania ewentualnym nadużyciom prawa, związane z „zawężeniem” statusu
prawnego człowieka, wiążące się z określonym modelem postępowania, w szczególne ograniczenia – aktywne, tj. robią
tylko to, co wyznaczają granice; zakazy mają charakter pasywny, to znaczy pełnią funkcję ochronną i ochronną stosunków
społecznych, a ich nieprzestrzeganie wiąże się z negatywną reakcją państwa;
Zdefiniowano pojęcia, znaki, klasyfikację oraz przeprowadzono systematyczną analizę ograniczeń i zakazów jako
środków regulacji prawnej. Biorąc pod uwagę analizę słownika, literatury przedmiotu, encyklopedycznej, a także
profesjonalnych źródeł prawniczych, w artykule sformułowano autorskie definicje „ograniczeń”. Specyfika tych ograniczeń
i zakazów polega na szczególnym obszarze ich stosowania (dotyczą one osób fizycznych w trakcie wykonywania ich
uprawnień w zakresie służby publicznej); dotyczą przedmiotów szczególnych (bezpośrednio osób posiadających status
prawny urzędników); ich użycie wynika ze specjalnego celu; charakteryzują się specyficznymi, złożonymi regulacjami
regulacyjno-prawnymi; ich stosowanie zapewnia przymus państwowy.
Zidentyfikowano charakterystyczne cechy ograniczeń i zakazów w obszarze regulacji prawnych: indywidualny
charakter; charakter zapobiegawczy; ograniczający charakter; przymusowy charakter; obecność specjalnego przedmiotu;
związek z działalnością zawodową; związek z normami deliktowymi) i wyjaśniono ich istotę.
Scharakteryzowano podstawy normatywne definicji i stosowania ograniczeń i zakazów jako środka regulacji prawnej
(ustawodawstwo materialne, ustawodawstwo proceduralne, podrzędne akty prawne. Dokonano klasyfikacji ograniczeń i
zakazów i zaproponowano warunkowe podzielenie ich na trzy grupy (osobiste, majątkowe i mieszane).