Nataliia Biloshytska
aspirant
Instytucji szkolnictwa wyższego „Międzynarodowy Uniwersytet Biznesu i Prawa” (Chersoń, Ukraina)
ORCID ID: 0000-0001-7441-5194
Anotation. W artykule zbadano genezę głównych rodzajów planowania strategicznego i ich cechy administracyjnoprawne. Udowodniono, że system tak zwanego dyrektywnego państwowego planowania rozwoju kompleksu narodowogospodarczego (w przeciwieństwie do planowania wskaźnikowego w krajach o gospodarce rynkowej) powstał w wyniku konsekwentnego doskonalenia organów planowania państwowego i regulacji prawnej ich działalności. Wskazano, że Państwowy Komitet ds. Planowania w ramach własnego obszaru odpowiedzialności wydał rozporządzenia wiążące dla wszystkich ministerstw, urzędów oraz innych organizacji. Dano mu możliwość angażowania do badań projektów planów i poszczególnych spraw narodowo-gospodarczych akademii nauk, instytucji badawczych i projektowych, konstruktorskich oraz innych firm i instytucji, a ponadto samodzielnych ekspertów, specjalistów i pionierów produkcji. Konkretnie sztab Państwowego Kabinetu ds. Planowania składał się bezpośrednio z działów branżowych (odpowiednio w dziedzinie przemysłu, rolnictwie, transporcie, sektorze obrotu towarowego, handlu zagranicznego, kultury, a także edukacji, zdrowia i innych dziedzin) i działów skonsolidowanych (skonsolidowany dział planu narodowo-gospodarczego, wydział planowania przestrzennego, a także lokalizacji zakładów produkcyjnych, skonsolidowany dział inwestycji kapitałowych, skonsolidowany dział bilansów materialnych, a także projektów podziału, wydział pracy, wydział finansów i kosztów własnych itp.). Ustalono, że planowanie dyrektywne posiadało szereg niewątpliwych zalet, pozwalających na kompleksowe rozwiązywanie wielu problemów zarządczych. W szczególności na prowadzenie jednolitej polityki technicznej związanej z rozwojem głównych obszarów nauki; koordynowania tempo rozwoju gospodarczego kraju ze wzrostem potencjału gospodarczego i technicznego regionów; centralnej redystrybucji zasobów finansowych, materialnych i pracowniczych do najbardziej odpowiednich obszarów. Te i niektóre inne pozytywne aspekty planowania dyrektywnego rozwoju kompleksu narodowo-gospodarczego wykazały najwyższą wydajność w trudnych okresach przejściowych (industrializacja i ożywienie gospodarcze), ale w okresach pokojowego rozwoju pojawiły się w nim znaczące problemy, których nigdy nie udało się rozwiązać. Uzasadniono, że nowoczesne prawo administracyjne Ukrainy również nie stawia kwestii związanych z rządowym planowaniem strategicznym rozwoju gospodarki. Nawet kursy szkoleniowe takich dyscyplin jak prawo finansowe i budżetowe Ukrainy pomijają związek planowania budżetowego z kwestiami prognozowania gospodarczego i planowania strategicznego gospodarki regionalnej. W specjalnościach prawniczych brakuje również badań magisterskich nad problematyką administracji publicznej. Tak się złożyło, że po zniesieniu systemu państwowych organów planowania badania te stały się prerogatywą ekonomistów, w tym z komponentem prawnym badanych zagadnień. Przewidywalność terytorialnego i sektorowego rozwoju gospodarczego można osiągnąć jedynie na podstawie zastosowania zestawu narzędzi planowania strategicznego i prognozowania. Brakuje jednak systemu planowania terytorialnego na Ukrainie i innych państwach poradzieckich, a perspektywy jego częściowej odbudowy wiążą się z przejściem na zasady i metody stosowane w zachodnich krajach rozwiniętych gospodarczo. Należy zauważyć, że planowanie wskaźnikowe ma wiele poważnych różnic w stosunku do planowania scentralizowanego. W centralnie ukształtowanej gospodarce cechy projektów firm, koszty produkcji, wynagrodzenia pracowników, koncepcja podziału zysków i ilość zasobów produkcyjnych były kształtowane przez dezagregację strategicznych planów pięcioletnich, miały charakter dyrektywny i były obowiązkowe do wykonania, to znaczy miały charakter czysto administracyjny. Wskaźniki planów były kryteriami oceny działalności przedsiębiorstw. Realizacja planowanych zadań poparta była koncepcją motywowania materialnego pracowników oraz wyłącznie administracyjnymi sposobami kierowania dyrekcją przedsiębiorstw.
Keywords: zabezpieczenie administracyjno-prawne, prawo administracyjne, regulacja administracyjno-prawna, podstawy administracyjno-prawne, planowanie strategiczne, administracja publiczna, prognozowanie administracyjnoprawne, doświadczenie zagraniczne, zrozumienie administracyjno-prawne, koncepcja administracyjno-prawna, system legislacyjny, plan, strategia
